"ไฟป่าฮาวาย" ร้ายแรงถึงชีวิตและ “หายนะโลกร้อน” อาจเป็นต้นเหตุ

ไฟป่าฮาวาย บนเกาะเมาวี (Maui) ฮาวาย คร่าชีวิตผู้คนไปแล้วอย่างน้อยเกือบ 100 ราย สร้างความเสียหายอย่างน้อย 1.3 พันล้านดอลลาร์ต่อที่อยู่อาศัย 3,088 หลัง ตามการประมาณการเบื้องต้นล่าสุดจาก CoreLogic  กดดันให้ผู้อยู่อาศัยและนักท่องเที่ยวหลายพันคนต้องอพยพ และสร้างความเสียหายให้กับเมืองตากอากาศแห่งประวัติศาสตร์อย่าง ลาไฮนา Lahaina ไฟป่าที่ทำลายล้างครั้งนี้เป็นหนึ่งในไฟป่าที่คร่าชีวิตผู้คนมากที่สุด ในรอบกว่า 100 ปีของสหรัฐฯ จากการวิจัยของสมาคมป้องกันอัคคีภัยแห่งชาติ (National Fire Protection Association)

ทางการเตือนว่าความพยายามในการค้นหาและระบุตัวเหยื่อยังอยู่ในช่วงเริ่มต้น สุนัขที่ได้รับการฝึกฝนให้ตรวจหาซากศพของมนุษย์ ถูกเรียกเข้ามาเพื่อช่วยระบุตัวเหยื่อในซากปรักหักพังของอาคาร

ไฟป่าฮาวายเริ่มต้นอย่างไร?

สาเหตุอย่างเป็นทางการของไฟที่เริ่มเมื่อคืนวันอังคาร (8 ส.ค.) ยังไม่ได้ระบุ อย่างไรก็ตาม National Weather Service ได้ออกคำเตือนหมู่เกาะฮาวายสำหรับลมแรงและสภาพอากาศที่แห้งซึ่งถือเป็นสภาวะที่จะเกิดไฟป่าได้ง่าย ซึ่งยกเลิกเมื่อปลายวันพุธที่ผ่านมา

ขณะที่มีการฟ้องร้องผู้ให้บริการไฟฟ้าหลักของฮาวายด้วย คือ ฮาวายอิเล็กทริค โดยให้เหตผุลว่า สายไฟฟ้าของทางบริษัทที่ล้มโค่นลงมา ทำให้เกิดไฟป่าลุกลาม ซึ่งทำลายบ้านเรือน ธุรกิจ โบสถ์ โรงเรียน และสถานที่ทางประวัติศาสตร์ทางวัฒนธรรม

เกือบร้อยละ 85 ของไฟป่าในสหรัฐฯ เกิดจากมนุษย์ ตามข้อมูลของ US Forest Service สาเหตุทางธรรมชาติ ได้แก่ ฟ้าผ่าและการระเบิดของภูเขาไฟในฮาวาย น้อยกว่าร้อยละ 1 ของไฟป่าเกิดจากสาเหตุตามธรรมชาติ ตามที่ เอลิซาเบธ พิกเกตต์ ผู้อำนวยการบริหารร่วมขององค์กรจัดการไฟป่าฮาวายกล่าว หมู่เกาะฮาวายมีภูเขาไฟที่ยังคุกรุ่นอยู่ 6 ลูก รวมถึง 1 ลูกที่เมาวี

หายนะโลกร้อน เป็นสาเหตุของไฟป่าในฮาวายหรือไม่?

ประมาณร้อยละ 14 ของฮาวายกำลังประสบกับภัยแล้งที่รุนแรงหรือปานกลาง ตามรายงานของ US Drought Monitor และร้อยละ 80 ของรัฐจัดอยู่ในประเภทที่แห้งแล้งผิดปกติ

ตั้งแต่ปี 2008 เป็นต้นมา มีช่วงเวลาที่แห้งแล้งเป็นพิเศษ โดยนักวิทยาศาสตร์คำนวณว่าร้อยละ 90 ของฮาวายจะมีฝนตกน้อยกว่าเมื่อ 100 ปีที่แล้ว เมื่อรวมกับลมแรงจากพายุเฮอริเคนลอราอุณหภูมิที่อบอุ่นและความชื้นต่ำมาก มีความเสี่ยงที่จะเกิดอัคคีภัยเพิ่มขึ้น

ผู้ว่าการรัฐฮาวาย จอช กรีน กล่าวว่า ไฟป่าเป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติที่เลวร้ายที่สุดที่ฮาวายเคยเผชิญ เขากล่าวโทษไฟที่ร้ายแรงถึงชีวิตว่าเกิดจากสภาพอากาศที่ไม่เคยมีมาก่อน ซึ่งเชื่อมโยงกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ 

ความร้อนที่ทำลายสถิติในฤดูร้อนนี้มีส่วนทำให้เกิดไฟป่าที่รุนแรงผิดปกติในยุโรปและแคนาดา ตะวันตก นักวิทยาศาสตร์กล่าวว่า การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งขับเคลื่อนโดยการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลได้นำไปสู่ เหตุการณ์สภาพอากาศสุดขั้วที่บ่อยขึ้นและรุนแรงขึ้น

ผศ.ดร.ธรณ์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ นักวิชาการด้านทะเลและสิ่งแวดล้อม อาจารย์ประจำภาควิชาวิทยาศาสตร์ทางทะเล คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ อธิบายสาเหตุการเกิดไฟป่าครั้งนี้ ในรัฐฮาวาย โดยสรุปว่า ฮาวายอยู่กลางมหาสมุทรแปซิฟิก รับผลกระทบจากเอลนีโญโดยตรง พื้นที่ส่วนใหญ่แล้งกว่าปกติ (abnormal) บางส่วนรุนแรงมาก (severe) ซึ่งบริเวณนั้นอยู่บนเกาะ Maui  ยังเกิดลมกรรโชกแรง ทำให้ไฟป่าลุกลามจนแทบไม่มีเวลาตั้งตัวหรืออพยพ

โลกร้อนมีส่วนเกี่ยวข้อง ทั้งอากาศร้อนจัดทำให้เกิดไฟง่าย ความแห้งแล้งผิดปรกติ ตลอดจนลมกรรโชกแรงด้วยความแปรปรวน เมื่อรวมกับการเปลี่ยนสภาพพื้นที่ การปลูกพืชต่างถิ่นที่ง่ายต่อการติดไฟ ทำให้เกิดภัยพิบัติที่ไม่มีใครคาด

"ในช่วงเพียง 2-3 เดือน เราเห็นข่าวไฟป่าบนเกาะต่างๆ ทั้งในยุโรป (กรีซ) และในอเมริกา (ฮาวาย) จึงอย่าวางใจว่าบนเกาะไม่มีไฟป่า เพราะหากมี มันจะเดือดร้อนรุนแรง เพราะมันเป็นพื้นที่ไม่ควรจะมี ทำให้การเฝ้าระวัง การแจ้งเตือน การป้องกัน การดับไฟ ทางหนีทีไล่ ฯลฯ ขาดแคลนไปเสียทุกอย่าง" 

แม้แต่ประเทศอย่างอเมริกายังพบกับความสูญเสียรุนแรง เมื่อโลกร้อนและสภาพภูมิอากาศสุดขั้วทำให้เกิดในสิ่งที่ไม่น่าจะเกิด เมืองไทยมีเกาะเกือบพันเกาะ ในจำนวนนั้นมีเกาะที่ใหญ่ระดับจังหวัด มีเกาะที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวระดับโลก แม้ภูมิอากาศภาคใต้อาจมีส่วนช่วยให้ไฟป่าเกิดขึ้นน้อยเมื่อเทียบกับที่อื่น แต่ฮาวายก็อยู่ใกล้เส้นศูนย์สูตร ไม่ต่างอะไรกับเกาะในประเทศไทย โอกาสเกิดไฟป่าบนเกาะมีน้อย แต่หากเกิดมันจะเป็นเรื่องใหญ่

ทำไมไซเรนฉุกเฉินถึงไม่ดัง ?

ฮาวายมีระบบไซเรนฉุกเฉินที่ใหญ่ที่สุดในโลก แต่เมื่อไฟป่าปะทุขึ้นทำไมถึงยังคงเงียบ เจ้าหน้าที่แจ้งว่าระบบไซเรน 400 เครื่องไม่ได้เปิดใช้งาน ผู้อยู่อาศัยบางคน กล่าวว่า ไม่ได้รับข้อความอย่างเป็นทางการหรือคำเตือนทางโทรศัพท์เช่นกัน หลายคนประหลาดใจเมื่อไฟลุกลามอย่างรวดเร็วจนน่าตกใจ บางคนบอกว่าไฟอาจลุกลามเร็วเกินไป

หน่วยงานจัดการเหตุฉุกเฉินของฮาวายได้ยืนยันว่ามีการเปิดใช้งานการแจ้งเตือนทางโทรศัพท์มือถือและข้อความทางโทรทัศน์และสถานีวิทยุ เมื่อไฟป่าลุกลามในวันอังคารที่ผ่านมา ไฟฟ้าและบริการสื่อสารส่วนใหญ่ รวมถึงการโทรฉุกเฉินและโทรศัพท์มือถือถูกตัดขาด  เจ้าหน้าที่ต้องใช้สถานีวิทยุสาธารณะและโพสต์บนเว็บไซต์ทางการและโซเชียลมีเดียเพื่ออัพเดทผู้อยู่อาศัย

แอนน์ โลเปซ อัยการสูงสุดของรัฐฮาวาย เรียกร้องให้มีการทบทวนอย่างเป็นทางการเกี่ยวกับการตอบสนองฉุกเฉินต่อไฟป่า

อะไรคือสาเหตุของไฟป่าในฮาวาย?

ลมจากพายุเฮอริเคนลอรา ซึ่งอยู่ห่างจากหมู่เกาะฮาวายไปทางตะวันตกเฉียงใต้หลายร้อยไมล์ในมหาสมุทรแปซิฟิก ได้พัดพาเปลวเพลิงไปทั่วรัฐของสหรัฐฯ ไฟที่ลาไฮนาบนเมาวีเดินทางด้วยความเร็วที่  "หนึ่งไมล์ต่อนาที" ผู้ว่าการกรีน กล่าว

นอกจากพายุเฮอริเคนลอราแล้ว ระบบความกดอากาศต่ำทางตะวันตกใกล้กับญี่ปุ่นก็มีส่วนทำให้เกิดลมแรงสูงเช่นกัน พืชที่แห้งแล้งก็เป็นปัจจัย ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงและความรุนแรงของไฟ  

ไฟป่าในฮาวายเกิดขึ้นบ่อยแค่ไหน?

ตามข้อมูลของ hawaiiwildfire ในแต่ละปี ประมาณ 0.5% ของพื้นที่ทั้งหมดของรัฐฮาวายถูกเผาไหม้ในแต่ละปี เท่ากับหรือมากกว่าสัดส่วนที่ถูกเผาในรัฐอื่นๆ ของสหรัฐฯ ไฟป่ากว่า 98% เกิดจากฝีมือมนุษย์ การจุดไฟของมนุษย์ ประกอบกับจำนวนหญ้าและพุ่มไม้ติดไฟง่าย ที่เพิ่มขึ้นและสภาพอากาศที่ร้อนและแห้งได้เพิ่มปัญหาไฟป่าอย่างมาก

ข้อมูล 

Hawaii wildfires: What caused the deadly blazes and is climate change to blame?

What we know about the cause of the Maui wildfires

Maui fires not just due to climate change but a ‘compound disaster’