ลูกคนโตอาจไม่ใช่คำตอบเสมอไป

การสืบทอดตำแหน่งในธุรกิจครอบครัวถือเป็นช่วงเวลาที่สำคัญยิ่ง โดยเฉพาะการตัดสินใจเลือกผู้ที่จะมาเป็นซีอีโอคนต่อไปมีความสำคัญอย่างมากต่อการอยู่รอดของธุรกิจครอบครัวนั้นๆ โดยธรรมเนียมปฏิบัติ การตัดสินใจที่ผ่านมา และบรรทัดฐานทางประวัติศาสตร์มักมีอิทธิพลอย่างมากต่อการเลือกผู้นำคนต่อไปของครอบครัว โดยเฉพาะในครอบครัวและวัฒนธรรมที่ให้ความสำคัญกับลูกชายคนโตในการสืบทอดตำแหน่ง

จากงานวิจัยแสดงให้เห็นว่าธุรกิจครอบครัวอาจได้รับประโยชน์ทางการเงินมากว่า หากตัดสินใจไม่เลือกลูกคนโตเป็นผู้นำโดยอัตโนมัติแต่เลือกลูกคนถัดไปแทน แม้ว่าจะมีแรงกดดันจากธรรมเนียมปฏิบัติหรือความคาดหวังก็ตาม ซึ่งที่จริงแล้วการยึดถือธรรมเนียมในการเลือกผู้สืบทอดตำแหน่งซีอีโอโดยให้สิทธิ์ลูกชายคนโตอาจเป็นเรื่องเสี่ยงเสียอีก

 เนื่องจากการวิจัยในอดีตพบว่าลูกคนโตมักจะกระตือรือร้นในการทำให้พ่อแม่พอใจและปฏิบัติตามวิธีการหรือแนวทางเดิมที่มีอยู่แล้ว โดยไม่พยายามเปลี่ยนแปลงหรือท้าทายสิ่งที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน ซึ่งส่งผลให้มีโอกาสน้อยที่จะสร้างนวัตกรรม

ขณะที่บริษัทที่ต้องเผชิญกับความท้าทายในการแข่งขันและการเงินจำเป็นต้องมีผู้นำที่กล้าหาญในการรับความเสี่ยงที่เหมาะสม แต่ลูกที่เกิดลำดับถัดมามักจะมีแนวโน้มที่จะสามารถคิดนอกกรอบและกล้าทำสิ่งใหม่ๆมากกว่า งานวิจัยยังพบว่าธุรกิจครอบครัวที่กล้าตัดสินใจเลือกลูกคนที่สองหรือลำดับถัดมาเป็นผู้นำ จะได้รับผลตอบแทนจากสินทรัพย์ที่สูงกว่าหลังจากผู้นำคนใหม่เข้ามาทำงาน ดังรายละเอียดต่อไปนี้

สิ่งที่ทำการวิจัย จากการศึกษาธุรกิจครอบครัวจำนวน 432 รายในประเทศอิตาลี ที่มีรายได้เฉลี่ยต่อปีประมาณ 50 ล้านยูโร ซึ่งได้มีการเปลี่ยนผ่านผู้นำในช่วงปีค.ศ. 2000 ถึง 2012 เพื่อใช้เป็นตัวบ่งชี้ว่าครอบครัวนั้นยึดมั่นในธรรมเนียมปฏิบัติเพียงใด โดยได้พิจารณาจำนวนสมาชิกในครอบครัวที่ดำรงตำแหน่งในคณะกรรมการบริษัท และความมั่งคั่งของบริษัทที่ครอบครัวเป็นผู้ควบคุม

รวมถึงยังพิจารณาตัวแปรต่าง ๆ เช่น ผู้ที่เกษียณจากตำแหน่งซีอีโอคนก่อน เป็นผู้ก่อตั้งบริษัทหรือเป็นผู้นำรุ่นถัดมา เป็นสมาชิกครอบครัวหรือบุคคลภายนอก จำนวน เพศและอายุของลูกที่กำลังได้รับการพิจารณาให้เป็นผู้สืบทอด รวมถึงได้พิจารณาผลตอบแทนจากสินทรัพย์ของธุรกิจครอบครัวทั้งก่อนและหลังการสืบทอดตำแหน่งด้วย

ครอบครัวที่ยึดมั่นในธรรมเนียมปฏิบัติมักจะเลือกลูกคนโตเป็นผู้สืบทอดมากที่สุด ชี้ให้เห็นว่าครอบครัวเหล่านี้เชื่อว่าการเลือกลูกคนโตจะช่วยสร้างความมั่นใจให้กับผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องหรือสังคมภายนอกว่าธุรกิจของครอบครัวจะคงอยู่และเจริญรุ่งเรืองต่อไปได้อย่างมั่นคง

ซึ่งการเลือกลูกคนโตนี้ยังคงเกิดขึ้นแม้ว่าธุรกิจจะประสบปัญหาทางการเงิน และลูกที่เกิดลำดับถัดมาอาจมีความเต็มใจมากกว่าที่จะนำพาธุรกิจไปในทิศทางใหม่เพื่อฟื้นฟูบริษัท

แม้งานวิจัยในอดีตก็พบว่าลูกคนโตมักจะเดินตามรอยพ่อแม่ ในขณะที่ลูกที่เกิดลำดับถัดมามักจะมีความคิดที่แตกต่างและกล้าที่จะรับความเสี่ยงมากกว่า นอกจากนี้งานวิจัยนี้ยังพบว่าบริษัทที่แต่งตั้งลูกคนที่สองหรือคนที่เกิดลำดับถัดมาเป็นผู้นำบริษัทคนต่อไป มีผลตอบแทนจากสินทรัพย์ที่ดีกว่าบริษัทที่เลือกลูกคนโต

โดยการเลือกลูกที่เกิดลำดับถัดมาช่วยเพิ่มมูลค่าของสินทรัพย์ในธุรกิจครอบครัวโดยเฉลี่ยถึง 39% เมื่อเปรียบเทียบกับเพียง 9% ในบริษัทที่เลือกลูกคนโต และผลลัพธ์นี้ก็ยังดีกว่าการจ้างบุคคลภายนอกเข้ามาเป็นผู้นำ

นอกจากนี้ยังพบว่าครอบครัวที่เคยผ่านการสืบทอดตำแหน่งมาแล้วอย่างน้อยหนึ่งครั้ง มีแนวโน้มที่จะเลือกผู้นำจากลูกที่ไม่ใช่คนโตมากขึ้น ข้อมูลชี้ให้เห็นว่าความกล้าที่จะเลือก และการเอาชนะธรรมเนียมปฏิบัติที่ฝังรากลึกมายาวนาน อาจนำไปสู่ผลตอบแทนทางเศรษฐกิจที่ดีกว่า อีกทั้งการเปิดโอกาสให้คนหลายคนมีสิทธิ์ในการสืบทอดตำแหน่ง ช่วยให้มั่นใจว่าผู้นำคนใหม่จะมีทั้งความสามารถและความมุ่งมั่นที่จะทำงานได้ดี

จากผลการวิจัยชี้ให้เห็นว่าควรกระตุ้นให้เจ้าของและผู้บริหารธุรกิจครอบครัวพิจารณาผู้สืบทอดที่หลากหลายขึ้นเมื่อผู้นำกำลังจะก้าวลงจากตำแหน่ง แม้ว่าประวัติศาสตร์ ธรรมเนียมปฏิบัติ และกฎเกณฑ์การสืบทอดมรดกของครอบครัวจะมีอิทธิพลต่อการตัดสินใจอย่างมาก แต่การเชื่อฟังโดยไม่มีการตั้งคำถามอาจนำพาทั้งครอบครัวและธุรกิจเข้าสู่ความเสี่ยง

รวมถึงลูกที่เกิดลำดับถัดมาและไม่ได้รับการพิจารณาให้ดำรงตำแหน่งซีอีโอ อาจรู้สึกท้อแท้และสนใจตนเองมากกว่าที่จะทุ่มเทให้กับธุรกิจ อย่างไรก็ตามไม่ได้หมายความว่าลูกคนโตไม่สามารถแข่งขันเพื่อรับตำแหน่งซีอีโอได้ แต่ผู้ที่มีอำนาจตัดสินใจควรพิจารณาสร้างการแข่งขันที่เหมาะสมระหว่างผู้สืบทอด เพื่อค้นหาผู้นำที่ดีที่สุดและเหมาะสมที่สุดสำหรับบริษัทให้ได้

ที่มา: Andrea Calabrò. April 16, 2021. Succession: Don't Assume Your First-Born is the Anointed One. Entrepreneur & Innovation Exchange. Available: https://familybusiness.org/content/succession-dont-assume-your-first-born-is-the-anointed-one

ข้อมูลเพิ่มเติม http://www.famz.co.th

หน้า 17 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 44 ฉบับที่ 4,020 วันที่ 22 - 24 สิงหาคม พ.ศ. 2567