16 รอยเลื่อนมีพลังในไทย พื้นที่เสี่ยง “แผ่นดินไหว” แค่ไหน

แผ่นดินไหว 4.5 จ.พิษณุโลก มีจุดศูนย์กลางที่ไม่ได้อยู่บน "รอยเลื่อนมีพลัง" (Active Fault) ที่สำรวจโดยกรมทรัพยากรธรณี พื้นที่ดังกล่าวอาจเป็น รอยเลื่อนที่ยังไม่ได้รับการสำรวจ (Hidden Fault) กองเฝ้าระวังแผ่นดินไหว กรมอุตุนิยมวิทยา ได้หา "กลไกการเกิดแผ่นดินไหว" พบว่าแผ่นดินไหวเกิดจาก แนวรอยเลื่อนที่มีทิศทางการวางตัวในแนวตะวันออกเฉียงใต้-ตะวันตกเฉียงเหนือ วางตัวตามแนวเทือกเขาเพชรบูรณ์ที่อยู่ทางทิศตะวันออกของจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหว 

แผ่นดินไหว ยังคงเป็นภัยธรรมชาติที่ยังไม่สามารถพยากรณ์ได้ การป้องกันและบรรเทาภัยแผ่นดินไหวที่มีประสิทธิภาพด้วยเทคโนโลยีและความรู้ในปัจจุบัน จำเป็นต้องการข้อมูลความสั่นสะเทือนของพื้นดินที่ถูกต้องจากระบบตรวจวัดที่มีมาตรฐาน 

รายการเขียวรักษ์โลก "ฐานเศรษฐกิจ" จะพาไปส่อง16 รอยเลื่อนมีพลังในไทย อยู่ที่ไหนบ้าง เป็นพื้นที่เสี่ยงเเผ่นดินไหวเเค่ไหน แต่ก่อนอื่นมาทำความรู้จัก "รอยเลื่อน" กันก่อนว่าคืออะไร 

รอยเลื่อน (fault)
คือ รอยแตกแยกในหิน ซึ่งมีการเคลื่อนที่ของหินทั้งสองข้างโดยขนานกับระนาบรอยเลื่อน (fault plane) ลักษณะของระนาบรอยเลื่อนนี้อาจเป็นระนาบที่อยู่ในแนวดิ่งไปจนถึงแนวราบได้ ถ้าระนาบของรอยแตกมีค่าเบี่ยงไปจากแนวดิ่ง ชั้นหินที่อยู่เหนือระนาบของรอยแตก เรียกว่า หินเพดาน (hanging wall) ส่วนหินที่อยู่ด้านล่างระนาบของรอยแตกเรียกว่า หินพื้น (foot wall)

รอยเลื่อนมีพลัง

รอยเลื่อน ที่พบหลักฐานว่าเคยเกิดการเลื่อนหรือขยับตัวมาแล้วในช่วง 10,000 ปี ถือว่าเป็นรอยเลื่อนมีพลัง (Active fault) ซึ่งมักจะพบอยู่ในพื้นที่ที่เกิดแผ่นดินไหวบ่อย หรือตามแนวรอยต่อระหว่างแผ่นเปลือกโลก รอยเลื่อนมีพลังมีโอกาสที่จะขยับตัวได้อีกในอนาคต

รอยเลื่อนไม่มีพลัง

รอยเลื่อนที่ไม่พบหลักฐานการเลื่อนเป็นเวลานานมากว่า 10,000 ปี จะถูกจัดให้เป็น รอยเลื่อนไม่มีพลัง (Inactive fault) เเต่ถ้ามีการเปลี่ยนแปลงระบบแรงภายในเปลือกโลกบริเวณนั้น รอยเลื่อนไม่มีพลังอาจจะมีโอกาสขยับตัวได้ในอนาคต

แผนที่รอยเลื่อนมีพลังในประเทศไทย โดย กรมทรัพยากรธรณี แสดงให้เห็นการกระจายตัวของรอยเลื่อนมีพลัง ซึ่งพบมากในบริเวณภาคเหนือ ภาคตะวันตก และภาคใต้ของประเทศไทย แบ่งได้เป็น 16 กลุ่มรอยเลื่อน

1. รอยเลื่อนคลองมะรุ่ย มีพลังปานกลาง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 2,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.8
2. รอยเลื่อนเจดีย์สามองค์ มีพลังปานกลาง-สูง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 1,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 7.1 
3. รอยเลื่อนเถิน มีพลังปานกลาง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 2,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.6
4. รอยเลื่อนปัว มีพลังปานกลาง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 2,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.7
5. รอยเลื่อนพะเยา มีพลังปานกลาง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 4,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.7
6. รอยเลื่อนเพชรบูรณ์ มีพลังปานกลาง-สูง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 200 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 7.0
7. รอยเลื่อนเมย มีพลังปานกลาง-สูง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 1,500 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.4
8. รอยเลื่อนแม่จัน มีพลังสูง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 1,500 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.9
9. รอยเลื่อนแม่ทา มีพลังปานกลาง-สูง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 2,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.8
10. รอยเลื่อนแม่ลาว มีพลังปานกลาง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 5,300 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.8
11. รอยเลื่อนแม่อิง มีพลังปานกลาง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 2,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.7
12. รอยเลื่อนแม่ฮ่องสอน มีพลังต่ำ เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 8,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 7.1
13. รอยเลื่อนระนอง มีพลังปานกลาง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 2,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.5
14. รอยเลื่อนเวียงแหง มีพลังปานกลาง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 2,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.8
15. รอยเลื่อนศรีสวัสดิ์ มีพลังปานกลาง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 5,000 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 6.9
16. รอยเลื่อนอุตรดิตถ์ มีพลังปานกลาง-สูง เลื่อนตัวก่อนครั้งล่าสุด เมื่อ 2,500 ปีที่เเล้ว ขนาดเเผ่นดินไหวสูงสุดที่สามารถทำให้เกิดขึ้นคือ 7.1