ฌาณอันยิ่งใหญ่ในวันอาสาฬหบูชาและเข้าพรรษา

ระยะทาง 260 กิโลโดยประมาณจากรัฐพิหารไปสู่สารนาถ​ หรือ​ จากพุทธคยาไปสู่พาราณสี​ อาณาเขตที่ปัญจวัคคีย์ทั้ง5ดำรงตนบำเพ็ญเพียรอยู่​ เรานั่งรถนานกว่า 5 ชั่วโมง​ด้วยหนทางอันแสนโหดนั้นเอง
 

พระพุทธเจ้า ส่งพระดำเนินหรือเดินจากพุทธคยาไปพาราณสีใช้เวลา 11 วันเท่ากับพระองค์เดินวันละ 23 กิโลเศษหนทางที่ไม่ใช่ใกล้ๆ แต่พระองค์ทรงไปเพื่อโปรดปัญจวัคคีย์ทั้ง 5
 

ระหว่างทางเกิดเหตุการณ์ที่สำคัญเหตุการณ์หนึ่งพระองค์ได้พบกับอุปกาชีวกที่เดินบำเพ็ญเพียรด้วยการแลบลิ้นส่ายศีรษะไปมา​ ด้วยผิวพรรณที่งดงามอย่างมากอุปกะได้ถามว่าท่านเป็นศิษย์ใครมาจากไหน
 

"พระพุทธองค์ทรงตอบว่าเราตรัสรู้ชอบได้ด้วยตัวเอง"
 

"ท่านก็เป็นอนันตชินะ"

ด้วยกริยาที่แลบลิ้นแล้วส่ายศีรษะทำให้นักธรรมในสายเถรวาทโดยเฉพาะประเทศไทยลงความเห็นว่า ผู้ประกาศชีวกไม่เชื่อพระพุทธเจ้าว่าตรัสรู้ชอบได้ตัวเองแต่ในความเป็นจริงอุปกะนั้นได้เชื่อพระพุทธเจ้าเต็มร้อย​ อาการกริยาส่ายศรีษะไปมาทางซ้ายขวานั่นแหละแปลว่าเชื่อ​ เพราะคนอินเดียเวลาบอกว่าใช่​ เชื่อ​ชอบจะส่ายศรีษะแบบนั้น​  
 

อีกเหตุผลหนึ่งที่ทำให้มั่นใจว่า​อุปกาชีวกเชื่อ​ คือ​ หลังจากอุปกาชีวกสึกไปมีครอบครัวมีบุตรแล้วโดนเมียด่าจึงมาบวชกับพระพุทธเจ้าไม่ยอมสึกจึงกลายเป็นมุกขำๆ ว่า​ ก่อนแต่งงานควรบวชก่อนสำหรับชายไทย เพราะถ้าหากมีเมียก่อนแล้วบวชเกรงว่า จะบวชกันไม่สึกด้วยเหตุเดียวกับอุปกาชีวก​
 

ระหว่างทางพระพุทธเจ้าได้ทรงพำนักพักตามถ้ำบ้าง โคนไม้บ้างที่เหมาะสมทุกคืนพระองค์นั่งภาวนาพิจารณาธรรมทุกคืน​ ในคืนหนึ่งทรงเห็นพระอัญญาโกณฑัญญะเข้าสู่ข่ายพระญาณเป็นบุคคลแรก

ครั้นไปถึงพาราณสี​ ปัญจวัคคีย์​ได้เห็นพระพุทธเจ้าจึงรวมหัวกัน ต่างบอกว่าอย่า ไปต้อนรับอย่าไปถือบาตรอย่าไปถือสิ่งของใดๆเพราะเขาผู้นั้นได้เป็นผู้เวียนกลับมากๆ​ แต่ด้วยพระญาณอันยิ่งแห่งสัพพัญญู​ ปัญจวัคคีย์กลับทนไม่ได้รีบมาอุ้มบาตรต้อนรับให้ไปนั่งในที่อันควร จากนั้นอัญญาโกณฑัญญะก็ฟังธรรมของพระพุทธเจ้าแล้วก็ค้านว่าท่านตรัสรู้ธรรมจริงหรอท่านหันกลับไปเป็นผู้มากๆแล้วนี่
 

แต่พระพุทธเจ้าก็ยังยืนยันคำเดิมว่า ตรัสรู้แล้วและพูดย้ำว่าเราไม่เคยกล่าวคำนี้ต่อพวกท่านมาก่อนเลยขอให้เปิดใจรับฟัง... 
 

อัญญาโกณฑัญญะ จึงเปิดใจรับฟังพร้อมกับอีกครั้ง 4 ท่านฟังไปเรื่อยๆ ในที่สุดธรรมมีองค์ 8 ก็ทำให้อัญญาโกณฑัญญะได้รู้และเข้าใจจนเข้าถึงโคตรภูญาณ ได้เป็นพระโสดาบันจากนั้นได้พิจารณาธรรมไปเรื่อยจนได้เป็นพระอรหันต์และวันนั้นเองพระพุทธศาสนาก็ครบองค์ด้วยพระพุทธพระธรรมและพระสงฆ์
 

ความงดงามของพระพุทธศาสนาได้ก่อเริ่มที่เมืองพาราณสีแห่งนี้​ และ​ เจริญงอกงามไพบูลย์ไป​ 
 

พระพุทธเจ้าและพระสงฆ์สาวกอีก 5 รูป​ออกเดินบิณฑบาตรในพาราณสี​ ได้ข้าวบ้างไม่ได้ข้าวบ้าง​ เพราะที่นั่นเป็นชุมชนของเหล่านักพรตพราหมณ์​ ซึ่งก็นับว่ายากยิ่งนักที่เวลาเดินไปไหนมาไหนเป็นที่สังเกตุเห็นและทำให้เกิดความขัดแย้งเสมอ​ แต่แล้วพระญาณของพระองค์ก็สามารถทำให้พระพุทธศาสนามั่นคงได้ในเมืองพาราณสีจากวันนั้นถึงวันนี้