อิทธิพลจีนเหนือเกาะกง สัญญาเช่า 270 ปีแลกหนี้ก้อนโต?

 

โครงการพัฒนาสาธารณูปการขนาดใหญ่ในจังหวัดเกาะกง เป็นของบริษัทเอกชนจีน ประเด็นร้อนล่าสุดคือมีรายงานระบุว่า "สมเด็จฯ ฮุน เซน" ผู้นำกัมพูชาได้ยินยอมเซ็นสัญญาอนุญาตให้ฝ่ายจีนเช่าพื้นที่สร้างฐานทัพเรือจีนบนเกาะกง โดยมีสัญญาเช่าปีละ 1 ล้านดอลลาร์ เป็นเวลานานกว่า 270 ปี เพื่อแลกกับหนี้ก้อนโต มูลค่ากว่า 5,700 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ที่รัฐบาลจีนเคยออกทุนและปล่อยกู้ให้กับรัฐบาลกัมพูชาใช้ในโครงการพัฒนาด้านต่าง ๆ ภายในประเทศ อย่างไรก็ตามข่าวนี้ยังไม่ได้รับการยืนยัน และทั้งฝ่ายกัมพูชาและจีนระบุว่า ไม่มีการทำ "ข้อตกลงลับใดๆ" เกี่ยวกับเรื่องฐานทัพ 

 

ฮุนเซนยืนกรานปฏิเสธข่าว

ก่อนหน้านี้ สมเด็จฯฮุนเซน นายกรัฐมนตรีกัมพูชา เคยออกมาปฏิเสธข่าวครั้งหนึ่งแล้วเกี่ยวกับประเด็นการจัดตั้งฐานทัพของจีนบนเกาะกงว่า เขาจะไม่ยอมให้มีการตั้งฐานทัพต่างชาติในประเทศกัมพูชาอย่างแน่นอน แม้ขณะนั้นจะมีรายงานข่าวโดยสื่อต่างประเทศว่า จีนกำลังล็อบบี้เพื่อตั้งฐานทัพเรือในจังหวัดเกาะกงของกัมพูชา

 

หนึ่งในสื่อที่ตีแผ่เรื่องนี้ คือ หนังสือพิมพ์ เอเชีย ไทม์ส อ้างอิงแหล่งข่าวทางการทูตที่ไม่เปิดเผยนาม และนักวิเคราะห์ว่า รัฐบาลจีนกำลังพยายามล็อบบี้รัฐบาลกัมพูชามาตั้งแต่ปี 2560 เพื่อขอตั้งฐานทัพเรือในจังหวัดเกาะกง ซึ่งอาจใช้ประจำการเรือฟรีเกต เรือพิฆาต และเรือรบอื่น ๆ ของกองทัพเรือแห่งกองทัพปลดปล่อยประชาชนจีน

ในช่วงเวลานั้น นายเขียว กันหาริธ รัฐมนตรีข่าวสารของกัมพูชา ได้ออกมาแก้ต่างให้ผู้นำกัมพูชาโดยอ้างอิงถ้อยแถลงของสมเด็จฯ บนเฟซบุ๊กส่วนตัวว่า หากอนุญาตให้ต่างชาติเข้ามาตั้งฐานทัพในกัมพูชาก็เท่ากับเป็นการละเมิดต่อรัฐธรรมนูญ กัมพูชาจำเป็นต้องทำอย่างนั้นหรือ และกัมพูชาจะต้องการทหารต่างชาติเพื่อมาต่อสู้กับใคร สมเด็จฯ ฮุนเซน ยืนยันว่า เขาไม่ต้องการให้ต่างชาติเข้ามาต่อสู้ในดินแดนของกัมพูชาเหมือนในอดีตอีก และจะไม่ยอมให้กัมพูชาถูกใช้เป็นสถานที่ทดลองอุดมการณ์หรืออาวุธยุทโธปกรณ์ของชาติใดๆ

 

แต่เรื่องนี้มีมูล

ข่าวระบุว่า ฐานทัพเรือที่มีความเป็นไปได้นั้น เชื่อว่าเป็นส่วนหนึ่งในโครงการของบริษัท เทียนจิน ยูเนียน ดีเวลอปเมนต์ กรุ๊ป (ยูดีจี) ของจีน ที่เริ่มงานก่อสร้างมาตั้งแต่ปี 2551 บนพื้นที่ 281,250 ไร่ในอุทยานแห่งชาติ โดยบริษัทได้รับสัมปทานใช้พื้นที่เป็นเวลานาน 99 ปี มูลค่าโครงการราว 3,800 ล้านดอลลาร์สหรัฐ  เอเชีย ไทม์ส ระบุว่า โครงการของยูดีจีประกอบด้วยการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานเพื่ออุตสาหกรรมการท่องเที่ยว ซึ่งครอบคลุมถึงรีสอร์ท โรงแรม คอนโดมิเนียม ศูนย์การแพทย์ สนามบินนานาชาติ และท่าเรือน้ำลึก “เกาะกง นิว พอร์ท” (Koh Kong New Port) โดยท่าเรือน้ำลึกดังกล่าวนักวิเคราะห์ระบุว่า สามารถรองรับเรือสินค้าน้ำหนัก 20,000 ตันได้พร้อมกันถึง 4 ลำ และขณะเดียวกันมันก็ใหญ่พอที่จะรองรับเรือฟริเกต เรือพิฆาต และเรืออื่น ๆ ของกองทัพเรือของจีน กล่าวคือ ท่าเรือดังกล่าวสามารถใช้งานเอนกประสงค์ (dual purpose) เป็นได้ทั้งท่าเรือเพื่อการพาณิชย์และการทหาร

 

โสพัน เอีย ศาสตราจารย์ผู้เชี่ยวชาญด้านรัฐศาสตร์และความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของมหาวิทยาลัย อ็อกซิเดนทัล คอลเลจ ในลอสแองเจลิส ให้ความเห็นว่า ฝ่ายจีนมองว่าการมีท่าเรือพาณิชย์ก็เหมือนกับขาข้างหนึ่งยื่นเข้าไปในท่าเรือทางทหารแล้ว เพราะท่าเรือน้ำลึกในเชิงพาณิชย์ที่ใดก็ตามสามารถรองรับเรือที่ใช้ทางการทหารได้อยู่แล้ว จึงถือว่าสามารถใช้งานได้ทั้งสองด้าน

 

สื่อต่างประเทศรายงานว่า รัฐบาลจีนได้ส่งเจ้าหน้าที่ภาครัฐลงพื้นที่ตรวจเยี่ยมดูความคืบหน้าของโครงการดังกล่าวและสั่งให้มีการทำรายงานความคืบหน้าของโครงการตั้งแต่ปี 2558 ก่อนที่โครงการนี้จะเข้าเป็นส่วนหนึ่งของโครงการยุทธศาสตร์ "หนึ่งแถบ หนึ่งเส้นทาง" หรือ BRI ของจีนในช่วง 1 ปีต่อมา พร้อมทั้งเปลี่ยนชื่อเป็นโครงการ Cambodia-China Comprehensive Investment and Development Pilot Zone หรือพื้นที่นำล่องการพัฒนาและการลงทุนแบบครบวงจรจีน-กัมพูชา

 

ในรายงานฉบับหนึ่งที่ตีพิมพ์เผยแพร่เมื่อ 2 ปีที่แล้วโดยศูนย์ศึกษาด้านการป้องกันประเทศระดับสูง หรือ Center for Advanced Defense Studies ซึ่งเป็นองค์กรด้านการวิจัยที่ไม่แสวงผลกำไรในกรุงวอชิงตัน ดีซี เปิดเผยว่า โครงการพื้นที่นำล่องเพื่อการพัฒนาดังกล่าวนี้ จะมีโรงพยาบาลและศูนย์พักฟื้นดูแลสุขภาพที่สามารถรองรับเจ้าหน้าที่ของทัพเรือจีนที่ประจำการอยู่ในบริเวณอ่าวไทย รวมทั้งชายฝั่งตะวันออกของช่องแคบมะละกา  นอกจากนี้ ฐานการผลิตทางด้านอุตสาหกรรมในพื้นที่ดังกล่าว โดยหลักการแล้วก็สามารถดัดแปลงมาใช้ประโยชน์สนับสนุนงานด้านโลจิสติกส์ให้แก่กองทัพจีน

 

ข่าวโซเชียลสะพัดพร้อมภาพถ่ายดาวเทียม

เมื่อเร็ว ๆนี้ สมเกียรติ โอสถสภา อดีตอาจารย์ประจำคณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาฯ ได้โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊กส่วนตัว สมเกียรติ โอสถสภา เมื่อวันที่ 9 ก.ย.ที่ผ่านมา เนื้อหาของบทความเสียง "จีนยึดเกาะกง 270 ปี ล้างหนี้กัมพูชา" ส่วนหนึ่งระบุว่า สำนักข่าวต่างประเทศหลายสำนักรายงานว่า รัฐบาลจีนได้สร้างฐานทัพเรือบนเกาะกงใกล้เสร็จแล้ว หลังรัฐบาลกัมพูชาภายใต้การบริหารของสมเด็จฯ ฮุนเซน นายกรัฐมนตรี ได้ยินยอมยกเนื้อที่กว่า 89,000 เอเคอร์หรือประมาณ 225,170 ไร่ บนเกาะกงให้กับรัฐบาลจีน เพื่อสร้างฐานทัพเรือขนาดใหญ่ไว้คานอำนาจกับสหรัฐอเมริกา และชาติอาเซียนที่เป็นพันธมิตรกับสหรัฐในกรณีข้อพิพาทการอ้างสิทธิ์เหนือดินแดนในทะเลจีนใต้ 

 

เกี่ยวกับประเด็นนี้ สมเด็จฯ ฮุนเซน ได้ออกมายืนยันว่า ข่าวที่ระบุตนจะยกแผ่นดินของกัมพูชาในเกาะกงประเคนให้กับรัฐบาลจีนนั้น เป็น “ข่าวปลอม”  ความจริงคือ รัฐบาลจีนได้สร้างสนามบินบนเกาะกงจริง แต่เป็นสนามบินพาณิชย์ และจีนยังสร้างสถานที่ท่องเที่ยวบนเกาะกง โดยรัฐบาลกัมพูชาให้จีนเช่าพื้นที่ 99 ปี ซึ่งตนได้ทำสัญญากับรัฐบาลจีนให้เช่าพอเป็นพิธีเพียง 1 ล้านดอลลาร์สหรัฐ/ปี หรือคิดเป็นเงินไทยราวปีละ  31 ล้านบาทเท่านั้นเพื่อไม่ให้ขัดต่อบทบัญญัติรัฐธรรมนูญของกัมพูชา

 

“ขอยืนยันว่าประเทศกัมพูชาจะไม่มีป้ายโฆษณาภาษาจีนข้างถนนหรือให้ทหารจีนเข้ามาสร้างฐานทัพอย่างแน่นอน ขอให้ประชาชนสบายใจได้” สมเด็จฯ ฮุนเซนกล่าว

 

อย่างไรก็ตามมีรายงานข่าวที่ยังไม่ได้รับการยืนยันว่า สมเด็จฯ ฮุนเซน นายกรัฐมนตรีกัมพูชา เพิ่งจะเดินทางเยือนประเทศจีนเมื่อเร็ว ๆนี้ และได้เข้าพบประธานาธิบดีสี จิ้งผิง รวมทั้งนายกรัฐมนตรีหลี่ เค่อเฉียง เพื่อเจรจาขอเลื่อนการชำระหนี้ไปอีก 10 ปี โดยอ้างถึงความจำเป็นเนื่องจากกัมพูชากำลังเจอกับปัญหาพิษเศรษฐกิจตกตํ่า อย่างไรก็ตามข่าวระบุว่า รัฐบาลจีนไม่ยินยอมให้กัมพูชาเลื่อนชำระหนี้ได้อีก เนื่องจากกัมพูชาได้ผิดนัดชำระหนี้กับรัฐบาลจีนมาหลายครั้งแล้วก่อนหน้านี้ จึงเป็นที่มาของการยื่นข้อเสนอเกี่ยวกับการใช้พื้นที่บนเกาะกงเพื่อการทหาร โดยสื่อต่างประเทศระบุว่า รัฐบาลจีนได้ยื่นข้อเสนอต่อฮุนเซน ขอสร้างฐานทัพเรือจีนบนเกาะกง โดยมีสัญญาเช่าปีละ 1 ล้านดอลลาร์เป็นค่าบำรุงสถานที่นานกว่า 270 ปี เพื่อแลกกับชำระหนี้ก้อนโตที่รัฐบาลจีนเคยออกทุนสร้างถนนสายต่าง ๆ และสะพานมิตรภาพระหว่างกัมพูชา-จีน ภายในกรุงพนมเปญและสีหนุวิลล์ ที่มีมูลค่ากว่า 5,700 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ หรือราว 178,900 ล้านบาท โดยสมเด็จฯ ฮุนเซน นายกรัฐมนตรีกัมพูชาได้เซ็นสัญญาข้อตกลงที่ทำเนียบรัฐบาลจีนในกรุงปักกิ่ง 

 

อย่างไรก็ตาม ทั้งทางการจีนและกัมพูชาระบุว่า ไม่ได้มีการเจรจา "ข้อตกลงลับ" ใดๆ กัน 

ที่มาของหนี้ก้อนใหญ่

จีน นับเป็นพันธมิตรในภูมิภาคที่แข็งแกร่งที่สุดของสมเด็จฯ ฮุน เซน โดยรัฐบาลจีนได้หว่านเม็ดเงินหลายพันล้านดอลลาร์สหรัฐ ให้ความช่วยเหลือด้านการพัฒนาและ “ปล่อยกู้” ในกัมพูชาผ่านกรอบข้อตกลงทวิภาคีต่าง ๆ รวมทั้งผ่านความร่วมมือภายใต้โครงการ “หนึ่งแถบ หนึ่งเส้นทาง” หรือ Belt and Road Initiative (BRI) ของจีน โดยโครงการดังกล่าวเป็นยุทธศาสตร์สำคัญของประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ผู้นำจีน ที่เปิดตัวในปี 2556 มีจุดมุ่งหมายเพื่อส่งเสริมเครือข่ายทั้งทางแผ่นดินและทางทะเล เชื่อมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เอเชียกลาง ตะวันออกกลาง ยุโรป ไปจนถึงแอฟริกา และหลังจากการเปิดฉากด้วยทุนจากภาครัฐ ต่อมาทุนจีนในภาคเอกชน ก็หลั่งไหลต่อเนื่องเข้าสู่กัมพูชา ซึ่งรวมถึงโครงการลงทุนในบ่อนกาสิโน นิคมอุตสาหกรรม และเขตเศรษฐกิจพิเศษ

 

สำนักข่าวรอยเตอร์รายงานว่า รัฐบาลจีนและภาคเอกชนจีนได้ลงทุนสำหรับโครงการต่าง ๆ ในประเทศกัมพูชามากกว่า 14,500 ล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือกว่า 455,200 ล้านบาท เพื่อสร้างระบบคมนาคม สถานบันเทิง ห้างสรรพสินค้า ร้านสะดวกซื้อ สถานีบริการน้ำมัน โรงแรม รีสอร์ท รวมทั้งบ่อนคาสิโนในกรุงพนมเปญ และเมืองสำคัญอื่น ๆในกัมพูชา ได้แก่ เมืองสีหนุวิลล์ เมืองปอยเปต จังหวัดเกาะกง จังหวัดกำปอตจังหวัดพระตะบอง และจังหวัดเสียมราฐ โดยรัฐบาลจีนถือหุ้นกว่า 70% ของโครงการเหล่านี้

 

ไม่เพียงเท่านั้น ทั้ง 2 ประเทศยังมีความสัมพันธ์อันดีและความร่วมมือแน่นแฟ้นด้านการทหาร ในระยะ 4-5 ปีที่ผ่านมา กองทัพจีนและกองทัพกัมพูชา มีการร่วมซ้อมรบทางทหารกันบ่อยครั้ง และจีนได้ยังบริจาคเงินสนับสนุนช่วยเหลือทางทหารให้แก่กัมพูชาปีละ 30 ล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือกว่า 940 ล้านบาท ล่าสุด เมื่อเดือนมิ.ย.ที่ผ่านมานี้ กระทรวงกลาโหมจีน ยังได้บริจาครถบรรทุกทางทหารรุ่นใหม่ เป็นรถ 6 ล้อ มือหนึ่งขนาดกลาง ให้กับกองทัพบกกัมพูชาจำนวน 290 คัน โดยมีพลเอก ฮุน มาเนต ซึ่งเป็นบุตรชายของสมเด็จฯ ฮุนเซน ปัจจุบันดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการกองทัพบกกัมพูชาเป็นผู้รับมอบ

 

สหรัฐจับตามองใกล้ชิด

รัฐบาลสหรัฐซึ่งต่อต้านการแผ่ขยายอิทธิพลจีนในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และคัดค้านการอ้างกรรมสิทธิ์ของจีนเหนือดินแดนในทะเลจีนใต้ ได้เปิดเผยภาพถ่ายจากดาวเทียมที่แสดงให้เห็นว่า การสร้างสนามบินของจีนบนเกาะกงกำลังมีความคืบหน้าและสามารถใช้เป็นลานบินเพื่อการทหาร ทั้งนี้ กระทรวงการต่างประเทศสหรัฐได้ออกมาเผยแพร่ภาพถ่ายดาวเทียมที่แสดงให้เห็นการก่อสร้างสร้างอาคารต่าง ๆ รวมทั้งรันเวย์ของสนามบินที่มีความยาวถึง 3,500 เมตร

 

ความยาวของรันเวย์สนามบินบนเกาะกงนั้น ยาวกว่ารันเวย์ของสนามบินนานาชาติในกรุงพนมเปญ และยาวเท่ากับรันเวย์ของสนามบินฐานทัพเรือจีนบนหมู่เกาะสแปรตลีย์ ในทะเลจีนใต้ นายไมก์ ปอมเปโอ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงต่างประเทศสหรัฐ ถึงกับออกปากว่า รันเวย์ดังกล่าวมีความยาวถึงขนาดนี้ คาดว่าเพื่อใช้รองรับเครื่องบินลำเลียงทางยุทธศาสตร์ เครื่องบินทิ้งระเบิดทางยุทธศาสตร์ เครื่องบินเติมเชื้อเพลิงกลางอากาศ และเครื่องบินรบขับไล่ของกองทัพอากาศและกองทัพเรือจีน ได้ภายในอนาคต

 

นอกจากนี้ ทางการสหรัฐยังอ้างอิงรายงานจากสำนักข่าวกรองกลาง (CIA) ระบุว่า พบคนงานชาวจีนเป็นจำนวนมากในพื้นที่ก่อสร้างสนามบิน บางคนแต่งชุดเครื่องแบบลายพรางทางทหาร ซึ่งคาดว่าเป็นหน่วยทหารช่างของจีน ทั้งนี้ ยังพบคนงานกำลังเร่งดำเนินการสร้างที่พักอาศัยมากกว่า 200 หลัง มีลักษณะคล้ายบ้านจัดสรรแบบ 2 ชั้นมีความหรูหราประกอบกับสิ่งอำนวยความสะดวกต่าง ๆ ซึ่งตั้งอยู่ห่างจากที่สร้างฐานทัพเพียงแค่ 100 เมตร สันนิษฐานว่าจะเป็นสถานที่พักของนายทหารระดับสัญญาบัตรและนายทหารระดับสูงของจีน

 

รมว.ต่างประเทศสหรัฐยังให้ข้อมูลว่า “มีการสร้างท่าเทียบเรือขนาดใหญ่ความยาวประมาณ 500 เมตรและสร้างกำแพงกันคลื่นที่มียาวประมาณ 900 เมตร ซึ่งคาดว่าเพื่อใช้รองรับเรือบรรทุกเครื่องบิน เรือส่งกำลังบำรุงขนาดใหญ่ เรือลำเลียงพลสะเทินนํ้าสะเทินบกขนาดใหญ่ และเรือพิฆาตติดอาวุธปล่อยนำวิถีของจีน ในอนาคต”

 

แม้ว่าผู้นำกัมพูชาจะยืนยันว่าสิ่งก่อสร้างเหล่านี้เป็นไปเพื่อการพาณิชย์มาโดยตลอด แต่หากมีสมรรถนะรองรับการใช้งานทางการทหารอย่างที่หลายแหล่งข่าวยืนยัน โครงการพัฒนาบนเกาะกงก็นับเป็นประเด็นด้านความมั่นคงของภูมิภาคที่ไม่อาจจะปฏิเสธหรือหลีกเลี่ยงได้เลย

 

ข้อมูลอ้างอิง

China eyes military footing in Thailand, Myanmar and Pakistan: US

Cambodia at the center of a new Cold War

Deal for Naval Outpost in Cambodia Furthers China’s Quest for Military Network

Cambodia’s Hun Sen Denies Chinese Naval Base Again—But What’s Really Happening?

US Military Official Confirms China Deal to Use Cambodian Naval Base