WHO แนะปรับปรุง "วัคซีนโควิด-19" พุ่งเป้าสายพันธุ์หลักโอมิครอน JN.1

29 เมษายน 2567 ศูนย์จีโนมทางการแพทย์ (Center for Medical Genomics) เปิดเผยคำแนะนำของ องค์การอนามัยโลก (WHO) ล่าสุดเกี่ยวกับวัคซีนโควิด-19 ว่า องค์การอนามัยโลกได้แนะนำให้ผู้ผลิตวัคซีนโควิด-19 ปรับปรุงสูตรของพวกเขาเพื่อมุ่งเป้าไปที่สายพันธุ์ SARS-CoV-2 ที่เป็นสายพันธุ์หลักในปัจจุบัน คือ JN.1

ทั้งนี้ สำหรับคำแนะนำดังกล่าวนี้มาหลังจากที่กลุ่มที่ปรึกษาทางเทคนิคของ WHO ด้านองค์ประกอบของวัคซีน COVID-19 (TAG-CO-VAC) ได้ประเมินวิวัฒนาการทางพันธุกรรมและแอนติเจนของไวรัส และประสิทธิภาพของวัคซีนที่ได้รับการอนุมัติในปัจจุบันต่อสายพันธุ์ที่ระบาดอยู่

คำแถลงเมื่อวันที่ 26 เมษายน 2567 จากคณะที่ปรึกษาด้านเทคนิคว่าด้วยองค์ประกอบวัคซีน COVID-19 ของ WHO (TAG-CO-VAC) ได้ให้คำแนะนำสำคัญเกี่ยวกับองค์ประกอบแอนติเจนของวัคซีนโควิด-19 ดังนี้

1. ณ เดือนเมษายน 2024 เชื้อ SARS-CoV-2 ที่กำลังระบาดเกือบทั้งหมดมาจากสายพันธุ์โอมิครอน JN.1 ซึ่งได้แทนที่สายพันธุ์ที่ระบาดก่อนหน้านี้คือโอมิครอน XBB

2.เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการตอบสนองของภูมิคุ้มกันที่เกิดจากวัคซีนต่อเชื้อ SARS-CoV-2 สายพันธุ์ที่กำลังระบาดในปัจจุบัน TAG-CO-VAC แนะนำให้ใช้แอนติเจนสายพันธุ์โอมิครอน JN.1 ชนิดเดี่ยวในวัคซีน COVID-19 รูปแบบใหม่ในอนาคต (monovalent JN.1 booster vaccine)

3. แม้ว่าวัคซีน XBB.1.5 ชนิดเดี่ยวที่ใช้ในปัจจุบันจะยังให้การป้องกันต่อโอมิครอนสายพันธุ์ JN.1 ที่กำลังระบาดในช่วงแรกได้บ้าง แต่ประสิทธิภาพในการป้องกันโรคที่มีอาการอาจลดลงเมื่อไวรัสมีวิวัฒนาการต่อไปจากโอมิครอน JN.1

4. โปรแกรมการฉีดวัคซีนควรยังคงใช้วัคซีน COVID-19 ที่ได้รับการรับรองจาก WHO ต่อไปโดยไม่ต้องรอวัคซีนที่มีองค์ประกอบแอนติเจนใหม่

5. TAG-CO-VAC เน้นย้ำถึงความจำเป็นในการเก็บข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันและผลลัพธ์ทางคลินิกสำหรับวัคซีนที่ได้รับการรับรองในปัจจุบัน รวมถึงวัคซีนที่มีแอนติเจนใหม่สำหรับเชื้อ SARS-CoV-2 สายพันธุ์ใหม่ๆ ที่กำลังระบาด

ปัจจุบัน วัคซีน COVID-19 ที่ได้รับการอนุมัติซึ่งพัฒนาโดย Pfizer, BioNTech, Moderna และ Novavax มุ่งเป้าไปที่โอมิครอนสายพันธุ์ย่อย XBB.1.5

อย่างไรก็ตาม WHO ได้ระบุว่า วัคซีนเหล่านี้อาจสูญเสียประสิทธิภาพเมื่อไวรัสยังคงวิวัฒนาการจากโอมิครอน JN.1 ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค (CDC) รายงานว่า โอมิครอน JN.1 กลายเป็นสายพันธุ์ โควิด-19  ที่แพร่หลายในสหรัฐอเมริกาในเดือนธันวาคม 2566

แม้ว่าวัคซีนที่มุ่งเป้าไปที่โอมิครอน XBB.1.5 จะให้การป้องกันบางส่วนต่อโอมิครอน JN.1 แต่ WHO คาดว่า ความสามารถในการป้องกันโรคที่มีอาการอาจไม่แข็งแกร่งเท่าที่ควร เนื่องจาก SARS-CoV-2 ยังคงวิวัฒนาการจากโอมิครอน JN.1

คำแนะนำของ WHO มีจุดมุ่งหมายเพื่อให้แน่ใจว่า วัคซีนโควิด-19 ยังคงมีประสิทธิภาพต่อสายพันธุ์ที่ระบาดอยู่ในปัจจุบันและที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคต เช่น โอมิครอน KP.2 ซึ่งระบาดกลายเป็นสายพันธุ์หลักแทนที่โอมิครอน ในสหรัฐอเมริกา เป็นที่เรียบร้อย รวมทั้งโอมิครอนสายพันธุ์ย่อยล่าสุด KP.3 ที่มีความสามารถในการเติบโตและแพร่ระบาดสูงกว่าโอมิครอน KP.2  ประมาณ 1.31 เท่า

การเกิดขึ้นของสายพันธุ์ใหม่ ๆ เน้นย้ำถึงความท้าทายอย่างต่อเนื่องในการรักษาประสิทธิภาพของวัคซีนเมื่อเผชิญกับการวิวัฒนาการของไวรัส ขณะที่ไวรัสยังคงกลายพันธุ์ สิ่งสำคัญสำหรับผู้ผลิตวัคซีนคือการปรับสูตรของพวกเขาเพื่อให้การป้องกันที่ดีที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ต่อสายพันธุ์ที่แพร่หลายมากที่สุด

แนวทางเชิงรุกของ WHO ในการตรวจสอบการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรมและแอนติเจนใน SARS-CoV-2 และการให้คำแนะนำที่ทันท่วงทีสำหรับการปรับปรุงวัคซีนนั้นมีความสำคัญอย่างยิ่งในการต่อสู้กับโควิด-19 ในระดับโลก โดยการคาดการณ์ล่วงหน้าถึงการวิวัฒนาการของไวรัส หน่วยงานสาธารณสุขและผู้ผลิตวัคซีนสามารถทำงานร่วมกันเพื่อลดผลกระทบของการระบาดใหญ่ที่มีต่อบุคคลและชุมชนทั่วโลก

เมื่อสถานการณ์ยังคงพัฒนาอย่างต่อเนื่อง สิ่งสำคัญสำหรับบุคคลคือการติดตามคำแนะนำล่าสุดจากหน่วยงานสาธารณสุขและปฏิบัติตามมาตรการป้องกัน เช่น การฉีดวัคซีน การสวมหน้ากาก และการเว้นระยะห่างทางสังคม เพื่อปกป้องตนเองและผู้อื่นจาก COVID-19