“คลองแม่ข่า” ฟื้นชีวิตเป็นแหล่งการท่องเที่ยวสร้างเศรษฐกิจ เชียงใหม่

"คลองแม่ข่า"หรือน้ำแม่ข่า เป็นคลองธรรมชาติที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์คู่เมืองเชียงใหม่ ไหลผ่านอำเภอแม่ริม อำเภอเมืองเชียงใหม่ และอำเภอหางดง ไหลลงสู่แม่น้ำปิง มีความยาวทั้งสิ้นประมาณ 30 กิโลเมตร จากปัญหาน้ำเน่าเสียในคลองแม่ข่ามาเป็นเวลายาวนาน ในปี พ.ศ. 2560 กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดย กรมควบคุมมลพิษ(คพ.)  ร่วมกับ จังหวัดเชียงใหม่ หารือเพื่อแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำคลองแม่ข่าอย่างจริงจัง

ต่อมาจังหวัดเชียงใหม่ได้จัดทำแผนแม่บทคลองแม่ข่า (พ.ศ. 2561- 2565) ภายใต้วิสัยทัศน์ “คลองสวย น้ำใส ไหลดี ชุมชนมีสุข” เพื่อให้แต่ละหน่วยงานใช้เป็นแนวทางการแก้ไขปัญหาทั้งระบบ ซึ่ง คพ. ได้ติดตามตรวจสอบคุณภาพน้ำของคลองแม่ข่ามาตั้งแต่ปี 2558 พบว่าคุณภาพน้ำในช่วงต้นน้ำอยู่ในเกณฑ์พอใช้ แต่เมื่อไหลผ่านชุมชนเมืองจะมีคุณภาพเสื่อมโทรมลง

นายพิทยา ปราโมทย์วรพันธุ์ รองอธิบดีกรมควบคุมมลพิษและโฆษกกรมควบคุมมลพิษ (คพ.) เปิดเผยว่า คพ. ได้ร่วมกับจังหวัดเชียงใหม่ และหน่วยงานภาคส่วนต่างๆ ร่วมแก้ปัญหามาอย่างต่อเนื่อง โดยมีแนวทางการแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำคลองแม่ข่า ประกอบด้วย

1. การจัดหาและพัฒนาแหล่งน้ำต้นทุน โดยปรับเปลี่ยนการเปิด-ปิด ประตูผันน้ำจากคลองแม่ข่าสู่แม่น้ำปิงให้เหมาะสม เพื่อให้น้ำจากต้นน้ำไหลสู่คลองแม่ข่ามากขึ้น

2. การจัดการระบบรวบรวมน้ำเสียชุมชน การปรับปรุงซ่อมแซมระบบบำบัดน้ำเสียของเทศบาลนครเชียงใหม่ เช่น การปรับเปลี่ยนการสูบน้ำเสีย จากระบบการตั้งเวลาสูบ เป็นระบบลูกลอย และปรับปรุงระดับคันกั้นของอาคารผันน้ำให้สูงขึ้น รวมทั้งให้ทำรางระบายน้ำเสียจากตลาดสดเทศบาลลงสู่ท่อรวบรวมน้ำเสียหลัก เพื่อไม่ให้มีน้ำเสียไหลลงสู่คลองแม่ข่า

3. ท่อดักน้ำเสียและภูมิทัศน์บริเวณแนวคลองแม่ข่า การปรับปรุงซ่อมแซมระบบบำบัดน้ำเสียของเทศบาลนครเชียงใหม่และก่อสร้างท่อดักน้ำเสียริมคลองแม่ข่า ตำบลช้างคลาน จังหวัดเชียงใหม่ ภายใต้โครงการก่อสร้างระบบระบายน้ำหลัก เพื่อป้องกันไม่ให้น้ำเสียจากชุมชนไหลลงคลองแม่ข่า

4.การสร้างจิตสำนึกและการมีส่วนร่วมของชุมชน ส่งเสริมให้ความรู้การจัดการน้ำเสียชุมชน และการมีส่วนร่วมทุกภาคส่วนของชุมชนริมคลองแม่ข่า

จากการดำเนินงานของภาคส่วนต่างๆ และความร่วมมือของพี่น้องประชาชน ปัจจุบันคลองแม่ข่าที่เคยเป็นคลองน้ำเสีย บางช่วงได้เปลี่ยนเป็นแหล่งท่องเที่ยว เช่น พื้นที่ระหว่างสะพานระแกงถึงชุมชนฟ้าใหม่ประตูก้อม ระยะทาง 775 เมตร เทศบาลนครเชียงใหม่ได้ปรับภูมิทัศน์ระยะที่ 1 ได้สวยงาม จนได้รับสมญาใหม่ว่าเป็น ‘คลองโอตารุ’ ของจังหวัดเชียงใหม่  และที่บริเวณบ้านพระนอน และบ้านป่ารวก พื้นที่ อบต.ดอนแก้ว อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ ได้มีการปรับปรุงและพัฒนาสองฝั่งคลอง  ระยะทาง 500 เมตร ให้เป็นสวนสวยและทางเดินสำหรับพักผ่อนหย่อนใจและออกกำลังกาย

โดยนำโมเดลการพัฒนาคลองน้ำเสื่อมโทรมให้กลายเป็นคลองน้ำใส เช่น คลองชองกเยชอนในเกาหลีใต้ มาเป็นต้นแบบ เพื่อสร้างเป็นพื้นที่แบ่งปันสำหรับคนเมืองและกระตุ้นเศรษฐกิจ และไม่ใช่เพียงการปรับปรุงความสวยงามเท่านั้น แต่ยังให้คนในชุมชนมีส่วนร่วมรีโนเวทบ้านเรือนของตัวเองเพื่อให้เข้ากับบรรยากาศ

บางหลังเปลี่ยนเป็นร้านค้า ร้านอาหาร สร้างงาน สร้างรายได้ให้ประชาชนในพื้นที่อีกช่องทางหนึ่ง คลองแม่ข่านี้ยังมีความหวัง และไม่ใช่แค่กลับมาเป็นแหล่งน้ำใส แต่ยังเป็นประโยชน์ต่อผู้คนในพื้นที่และภาพความสวยงามเช่นนี้จะยังคงยั่งยืนอยู่ได้ ถ้าหากเราทุกคนช่วยกัน นายพิทยา กล่าว