สิทธิบัตรทอง สปสช. รับฟรี ชุดตรวจพยาธิใบไม้ตับ ป้องกันมะเร็งท่อน้ำดี
สปสช. ชวนคนไทยใช้สิทธิบัตรทองป้องกัน "มะเร็งท่อน้ำดี" รับชุดตรวจพยาธิใบไม้ตับฟรี ที่ร้านยา-คลินิกแล็บ ให้งานง่าย รู้ผลใน 10 นาที ชี้ประโยชน์คัดกรองปีละ 1 ครั้ง เพิ่มโอกาสรักษาหากพบในระยะแรก
โรคมะเร็งท่อน้ำดี เป็นโรคร้ายที่คุกคามสุขภาพของประชาชนอย่างมาก โดย ผศ.ดร.นพ.อรรถพล ติตะปัญ หัวหน้าศูนย์ความเป็นเลิศทางการแพทย์โรคมะเร็งท่อน้ำดี รพ.ศรีนครินทร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น และรองประธานมูลนิธิมะเร็งท่อน้ำดี เปิดเผยว่า ปัจจัยที่ทำให้เกิดโรคพบว่า เกิดจากร่างกายได้รับเชื้อพยาธิใบไม้ตับผ่านการรับประทานอาหาร โดยเฉพาะปลาน้ำจืดเกล็ดขาว เช่น ปลาตะเพียนที่ไม่ผ่านการปรุงให้สุก ลาบปลาดิบ หรือกินแบบกึ่งสุกกึ่งดิบ
รวมไปถึงการกินส้มตำปลาร้า ที่น้ำปลาร้าไม่ได้ผ่านการต้มสุก ทำให้อาหารเหล่านี้ยังมีเชื้อพยาธิใบไม้ตับสะสมและไม่ได้ถูกกำจัดไปจากความร้อน เมื่อกินเข้าไปจะเกิดการสะสมของพยาธิใบไม้ตับที่ท่อน้ำดี เมื่อทิ้งไว้เป็นระยะเวลานานพยาธิจะเกิดความหนาเป็นก้อนและกลายเป็นมะเร็งท่อน้ำดีในที่สุด
อย่างไรก็ดี ปัจจุบันเทคโนโลยีการรักษาสามารถรักษามะเร็งท่อน้ำดีให้หายขาดได้ หากตรวจพบตั้งแต่ระยะแรก มีโอกาสหายถึง 90% การตรวจคัดกรองจึงสำคัญอย่างมากที่ประชาชนกลุ่มเสี่ยงจะต้องตรวจเป็นประจำอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง เพราะหากปล่อยให้ร่างกายมีเชื้อหรือไข่พยาธิใบไม้ตับสะสมนาน 5 - 10 ปี อาจเป็นมะเร็งท่อน้ำดีได้
อีกทั้งหากคัดกรองแล้วพบว่า มีความเสี่ยงของมะเร็ง แพทย์จะได้เจาะเลือดและซีทีสแกนเพื่อยืนยันและเข้าสู่กระบวนการรักษาเร็วที่สุดซึ่งขอย้ำว่า มะเร็งท่อน้ำดีรักษาได้แต่หากตรวจเจอในระยะแรกเท่านั้นแต่ส่วนใหญ่ผู้ป่วยที่ตรวจพบจะเป็นมะเร็งระยะท้ายที่รักษาได้ยากหรือรักษาไม่ได้แล้ว
การตรวจคัดกรองแต่เดิมจะใช้วิธีการตรวจผ่านอุจจาระเพื่อหาไข่ของพยาธิใบไม้ตับผ่านกล้องจุลทรรศน์แต่ปัจจุบันพบว่า จำนวนไข่พยาธิใบไม้ตับเปลี่ยนไปที่มีขนาดเล็กและมีความหนาแน่นน้อยลงทำให้ตรวจเจอได้ยากและทำให้ขาดความแม่นยำในการคัดกรองด้วย
อย่างไรก็ตาม สถาบันมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้คิดค้น "ชุดตรวจพยาธิใบไม้ตับสำเร็จรูปชนิดเร็ว" (OV-RDT) ผ่านทางปัสสาวะขึ้นมาสำเร็จซึ่งทำได้ง่ายเหมือนกับการตรวจการตั้งครรภ์ เริ่มจากเก็บปัสาสาวะ หยดน้ำยาจากชุดตรวจและรอผล 5 - 10 นาที
ขณะนี้ชุดตรวจตรวจพยาธิใบไม้ตับสำเร็จรูปชนิดเร็ว (OV-RDT) บรรจุเป็นสิทธิประโยชน์ในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (บัตรทอง 30 บาท) แล้ว เพื่อให้กลุ่มเสี่ยงในทุกสิทธิการรักษาเข้าถึงการตรวจหาพยาธิใบไม้ตับโดยไม่มีค่าใช้จ่ายได้สะดวกมากยิ่งขึ้น โดยสามารถรับชุดตรวจได้ที่ร้านยา
รวมถึงคลินิกเทคนิคการแพทย์ (คลินิกแล็ป) ที่เป็นหน่วยบริการในระบบบัตรทองซึ่งที่ผ่านมาพบว่า เมื่อตรวจคัดกรองหาพยาธิใบไม้ตับและพบกลุ่มเสี่ยงที่เข้ารับการตรวจยืนยันมะเร็งท่อน้ำดีเพิ่มเติม และทำให้เจอผู้ป่วยมะเร็งในระยะแรกได้ถึง 80% และเข้าสู่กระบวนการรักษาได้อย่างรวดเร็วซึ่งหากขยายใช้ชุดตรวจนี้ให้ครอบคลุมเชื่อว่ากลุ่มเสี่ยงพยาธิใบไม้ตับในประเทศไทยที่มีประมาณ 10 ล้านคนจะเข้าถึงการคัดกรองได้มากขึ้น
ด้าน ทพ.อรรถพร ลิ้มปัญญาเลิศ รองเลขาธิการสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) กล่าวว่า พยาธิใบไม้ตับเป็นปัจจัยสำคัญของการเกิดโรคมะเร็งท่อน้ำดี ในประเทศไทยมีผู้เสียชีวิตจากโรคนี้สูงถึง 1.4 หมื่นคนต่อปี อีกทั้งจากการจัดเก็บข้อมูลของ สปสช. พบด้วยว่า ในประชากร 1 แสนคน จะเจอผู้ป่วยมะเร็งท่อน้ำดีสูงถึง 85 คน ทำให้พยาธิใบไม้ตับ และมะเร็งท่อน้ำเป็นอีกภัยใกล้ตัวของประชาชน
อย่างไรก็ตาม โรคนี้ป้องกันได้จากการปรับพฤติกรรมการกินอาหาร โดยเฉพาะอาหารจากปลาน้ำจืดต่างๆ เช่น ปลาตะเพียนที่ต้องปรุงสุกผ่านความร้อนทุกครั้งก่อนรับประทาน ความร้อนจะทำลายเชื้อ และไข่พยาธิใบไม้ตับที่อาศัยอยู่ในปลาน้ำจืดเหล่านี้ให้หมดไปได้ เป็นการป้องกันพยาธิใบไม้ตับที่เป็นสาเหตุของมะเร็งท่อน้ำดีทีได้ผล
อีกด้านประชาชนก็ต้องตรวจคัดกรองหาเชื้อพยาธิใบไม้ตับอยู่เป็นประจำและมีความต่อเนื่องอย่างน้อยปีละ 1 ครั้งเพื่อลดความเสี่ยงของมะเร็งท่อน้ำดีในอนาคต
"ประชาชนไทยที่อายุ 15 ปีขึ้นไปทุกสิทธิ ที่คิดว่าตนเองมีความเสี่ยงจะมีเชื้อพยาธิใบไม้ตับ เช่น ชื่นชอบกินอาหารสุกๆ ดิบๆ เคยมีประวัติการกินยาถ่ายพยาธิมาก่อนหรือเคยติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับมาก่อน
สามารถขอรับชุดตรวจตรวจพยาธิใบไม้ตับสำเร็จรูปชนิดเร็ว (OV-RDT) ได้ที่ร้านยา คลินิกแล็ปที่เป็นหน่วยบริการของ สปสช. รวมถึงสถานพยาบาลของรัฐได้ทุกที่ โดยไม่มีค่าใช้จ่าย ซึ่งเป็นอีกทางเลือกสำหรับประชาชนในการคัดกรอง และดูแลุสุขภาพของตนเองเพื่อป้องกันโรคร้ายนี้ได้" รองเลขาธิการ สปสช. กล่าว